Αιακός

Μυθολογικό πρόσωπο. Βασιλιάς της Αίγινας, γιος του Δία και της Αίγινας, μιας από τις είκοσι κόρες του αργολικού ποταμού Ασωπού. Ο Δίας είχε αγαπήσει την κόρη του Ασωπού και, αφού μεταμορφώθηκε σε αετό, την άρπαξε και την πήγε στο ερημονήσι του Σαρωνικού Οινώνη ή Οινοπία. Εκεί γεννήθηκε ο Α. και το νησί ονομάστηκε, προς τιμήν της μητέρας του, Αίγινα. Για να μη ζει μόνος του, ο Δίας, εισακούοντας παράκλησή του, μεταμόρφωσε τα μυρμήγκια σε ανθρώπους που ονομάστηκαν γι’ αυτό Μυρμιδόνες. Ο Α. απέκτησε δύο γιους, τον Πηλέα και τον Τελαμώνα, από τη νύμφη Ενδηίδα, και τρίτο τον Φώκο, από την Ψαμμάθη, κόρη του Νηρέα. Οι απόγονοι τους Αιακίδες είχαν εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα. Από τον Πηλέα, πατέρα του Αχιλλέα, πίστευαν πως κατάγονταν οι βασιλιάδες των Μολοσσών, έως τον Πύρρο, και ο Μέγας Αλέξανδρος από την πλευρά της μητέρας του. Αιακίδες, που κατάγονταν από τον Τελαμώνα, πατέρα του Αίαντα και του Τεύκρου, ήταν ο νικητής του Μαραθώνα Μιλτιάδης, ο Κίμων και οι βασιλιάδες της Κύπρου έως τον Ευαγόρα. Ο Α., εξαιρετικά ευσεβής, «χειρί και βουλαίς άριστος» κατά τον Πίνδαρο, ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στον πατέρα του Δία. Όταν κάποτε η Ελλάδα αφανιζόταν από την ανομβρία, πρέσβεις από όλες τις ελληνικές πόλεις του ζήτησαν, κατά σύσταση της Πυθίας, να μεσολαβήσει στον πατέρα του και να τον εξευμενίσει. Έτσι έσωσε την Ελλάδα από την καταστροφή και έχτισε, προς τιμήν του πατέρα του, τον ναό του Ελλανίου Διός σε μία κορυφή της Αίγινας (ίχνη του ναού σώζονται), ενώ οι Αιγινήτες, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης έχτισαν το Αιάκειο. Ιερό του Α. υπήρχε και στην Αγορά των Αθηνών, ενώ μετά τον θάνατό του τον τίμησαν και οι θεοί: ο Πλούτων τον έκανε κλειδούχο του Άδη και κριτή των ψυχών μαζί με τον Ραδάμανθυ και τον Μίνωα. Ο μύθος του Α. φαίνεται να αποτελεί απήχηση της καθόδου των Αχαιών από την κεντρική Ελλάδα, κυρίως από τη Θεσσαλία προς τα νότια (περίπου τον 13ο αι. π.Χ.) και της εγκατάστασής τους στην Αίγινα. Παράσταση του Αιακού, από τοιχογραφία του ελληνιστικού τάφου των Λευκαδίων (κοντά ατή Νάουσα), που χρονολογείται στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. (από το βιβλίο του Φ. Πέτσα «Ο τάφος των Λευκαδίων», έκδ. Αρχαιολογικής Εταιρείας, 1966).